خطر کم آبی بدن در سالمندان | راهکار و پیشگیری

با گذر زمان و رسیدن به سن پیری، بدن انسان تحت تأثیر تغییرات فیزیولوژیکی قرار می‌گیرد. یکی از مسائلی که در این دوران ممکن است بر سلامت سالمندان تأثیر مستقیم داشته باشد، کمبود آب در بدن آن‌ها است. کمبود آب به معنای ناتوانی بدن در تأمین مقدار کافی آب برای عملکردهای بهینه است. این مشکل می‌تواند اثرات جدی بر سلامت و کیفیت زندگی سالمندان داشته باشد.

اهمیت موضوع کمبود آب در بدن سالمندان نمی‌تواند نادیده گرفته شود. درواقع، وجود آب به مقدار کافی در بدن سالمندان برای حفظ سلامت و عملکرد بهینه اهمیت ویژه‌ای دارد. بدن سالمندان در مقابل تنش‌های محیطی و تغییرات درونی حساس‌تر است، و به دلیل عواملی مانند کاهش حس تشنگی و تغییر در عملکرد کلیه، ممکن است به طور ناخواسته نسبت به کمبود آب در معرض خطر قرار گیرند.

در واقع کمبود آب در بدن سالمندان یک مشکل شایع است و می‌تواند تأثیرات جدی بر سلامت آنها داشته باشد. در سالمندان، دستگاه تنظیم تعادل آب و الکترولیت بدن ممکن است کمتر کار کند و احتمال کاهش حس تشنگی و تمایل به نوشیدن آب کاهش یابد. به همین دلیل، سالمندان بیشتر در معرض خطر کمبود آب قرار دارند. به طور کلی، کمبود آب در بدن سالمندان ممکن است باعث عوارضی مانند خشکی دهان و لب، سرگیجه، ضعف، تشنگی، تغییر رنگ ادرار به رنگ تیره، کاهش تولید ادرار، گیجی، تبخال و تشنگی شدید، کاهش عملکرد کلیه و مشکلات گوارشی مواجه شوند.

بهترین راه برای جلوگیری از کمبود آب در سالمندان، مصرف مقدار کافی آب است. گفته می‌شود که مصرف روزانه حدود 6-8 لیوان (1.5-2 لیتر) آب برای سالمندان مناسب است. همچنین، توصیه می‌شود تا رژیم غذایی حاوی مواد غذایی غنی از آب مانند سبزیجات و میوه‌ها را در نظر بگیرند. در صورتی که سالمند دچار کمبود آب شده است، می‌توان با  نوشیدن مقدار کافی آب، و در موارد شدیدتر، دریافت آب به صورت وریدی، این مشکل را رفع کرد.

تغییرات فیزیولوژیکی بدن در افراد سالمند

1. تغییرات در ترکیب بدن و توزیع آب:

•  کاهش درصد آب در بدن: با پیر شدن، درصد آب در بدن کاهش می‌یابد. این امر می‌تواند به علت کاهش حجم سلول‌ها، کاهش تراکم آبی خون، و کاهش ذخیره آب در بافت‌های مختلف بدن باشد.
•  توزیع نامنظم آب: در سالمندان، توزیع آب در بدن نامنظم می‌شود. به طور کلی، آب بیشتر در بخش‌های خارج سلولی تجمع می‌یابد و حجم آب داخل سلول‌ها کاهش می‌یابد. این تغییرات می‌تواند منجر به کاهش حجم سلول‌ها و اختلال در عملکرد سلول‌ها شود.

2. تغییرات در عملکرد کلیه و سیستم ادراری:

•  کاهش توانایی کلیه‌ها در ترشح آب: با پیر شدن، توانایی کلیه‌ها در ترشح آب کاهش می‌یابد. این ممکن است به دلیل کاهش تعداد نفرون‌های کلیه، کاهش قدرت ترشحی واحد نفرونی، و کاهش توانایی غشاء سلول‌های نفرون باشد.
•   کاهش حس تشنگی: در سالمندان، حس تشنگی کاهش می‌یابد و ممکن است کمبود آب را به طور صحیح تشخیص ندهند. این امر می‌تواند منجر به کاهش مصرف آب و افزایش خطر کمبود آب در بدن گردد.
•   اختلال در تنظیم ترشح ادرار: در سالمندان، تنظیم ترشح ادرار تحت تأثیر قرار می‌گیرد. ممکن است کلیه‌ها نتوانند به طور کامل آب را ترشح کنند و در نتیجه مقدار آب در بدن حفظ نشود.
•  افزایش خطر ابتلا به عفونت‌های ادراری: با پیر شدن، خطر ابتلا به عفونت‌های ادراری در سالمندان افزایش می‌یابد. این امر ممکن است به دلیل کاهش تولید ادرار، تغییرات در سیستم ایمنی و فعالیت عضلات مربوط به تخلیه ادرار باشد.

علت کمبود آب در سالمندان

•  کاهش حس تشنگی: سالمندان ممکن است حس تشنگی را کمتر تجربه کنند، که می‌تواند منجر به نوشیدن کمتر آب شود. بنابراین، مهم است که به طور منظم و به میزان کافی آب بنوشند، حتی در صورتی که احساس تشنگی نداشته باشند.
•  کاهش تولید ادرار: در سنین بالا، کلیه‌ها ممکن است عملکرد کمتری داشته باشند و تولید ادرار کاهش یابد. این می‌تواند باعث تمایل کمتر به مراجعه به دستشویی و ادرار ناقص شود. استفاده از روش‌های تشویقی مانند تعیین زمان مراجعه به دستشویی و استفاده از تکنیک‌های تخلیه مثل تکنیک Valsalva (تنفس عمیق و نگه داشتن نفس) می‌تواند کمک کند.
•  عفونت ادراری: سالمندان به علت ضعف سیستم ایمنی و تغییرات در ساختار نسج‌های ادراری ممکن است به عفونت‌های ادراری حساس‌تر باشند. این عفونت‌ها می‌توانند علتی برای بی‌اختیاری ادرار باشند. درمان عفونت‌های ادراری با استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها معمولاً مؤثر است.
•  ضعف عضلات مثانه: در سن بالا، عضلات مثانه ممکن است ضعیف شده و عملکرد آنها کاهش یابد. این می‌تواند منجر به بی‌اختیاری ادرار شود. تمرینات عضلات پرینه و استفاده از تکنیک‌های تخلیه مثل تکنیک پهلوی (double voiding) می‌تواند به بهبود کنترل ادرار کمک کند.

عوارض کمبود آب در بدن سالمندان

•  خشکی و ناراحتی در دهان و لبها: کمبود آب می‌تواند باعث خشکی دهان و لبها شود، که می‌تواند باعث عدم راحتی و ناراحتی در سالمندان شود.خشکی دهان می‌تواند باعث ناراحتی، مشکل در بلع، و بروز التهابات دهانی شود.
•  سرگیجه و ضعف عمومی: کمبود آب در بدن سالمندان می‌تواند منجر به سرگیجه و ضعف عمومی شود. آب برای حفظ حجم خون و عملکرد صحیح قلب و عروق بسیار اساسی است. کاهش حجم خون به دلیل کمبود آب می‌تواند باعث سرگیجه، سستی، خستگی و ضعف شدید عمومی در سالمندان شود.
•  مشکلات کلیه و ادرار: کمبود آب در بدن می‌تواند تأثیرات مخربی بر روی کلیه‌ها و سیستم ادراری داشته باشد. وظیفه اصلی کلیه‌ها تصفیه خون و ترشح ادرار است. با کاهش آب در بدن، ترشح ادرار کاهش می‌یابد و ممکن است کلیه‌ها به درستی عمل نکنند. این مشکلات می‌توانند شامل عدم ترشح ادرار، افزایش خطر ابتلا به عفونت‌های ادراری و تشکیل سنگ‌های کلیه باشد.
•  مشکلات گوارشی: کمبود آب می‌تواند به مشکلات گوارشی در سالمندان منجر شود. آب برای حفظ رطوبت و عملکرد صحیح دستگاه گوارش بسیار مهم است. کمبود آب می‌تواند باعث خشکی روده‌ها شده و باعث مشکلاتی مانند یبوست، سوء هاضمه، و آسیب به غشاء مخاطی گوارشی شود. همچنین، کمبود آب می‌تواند منجر به کاهش تولید مخاط در معده و روده‌ها شده و عوارضی مانند التهاب مخاط و زخم‌های گوارشی را ایجاد کند.

 علائم تشدید کم آبی بدن در سالمندان

• خشکی شدید دهان و لب: خشکی شدید در دهان و لب می‌تواند نشانه‌ای از تشدید کمبود آب باشد. ممکن است حتی ترشح بزاق کمتر از قبل باشد و خشکی به شدت احساس شود.
• خستگی شدید و ضعف عمومی: در صورت تشدید کمبود آب، خستگی و ضعف عمومی به شدت احساس می‌شود و فعالیت‌های روزمره دشوار می‌شوند.  ممکن است باعث از دست دادن حافظه و حتی هذیان شود.
• سرگیجه و تشنج: تشدید کمبود آب می‌تواند باعث سرگیجه، سستی و عدم تعادل در سالمندان شود و در موارد شدید، کم آبی بدن می تواند منجر به تشنج شود.
• افت فشار خون: کم آبی بدن می تواند باعث افت فشار خون شود که می تواند منجر به غش یا از دست دادن هوشیاری شود.
• افزایش ضربان قلب و تنفس سریع: کم آبی بدن می تواند باعث افزایش ضربان قلب و تنفس سریع شود.
• عدم دفع ادرار: سالمندانی که به شدت دچار کم آبی بدن هستند ممکن است 24 ساعت یا بیشتر ادرار نکنند.
• پوست سرد و چروک: کم آبی بدن می تواند باعث سردی و چروک شدن پوست شود.
• چشم های فرورفته: کم آبی بدن می تواند باعث فرورفتگی چشم ها شود.

تشدید کمبود آب در بدن سالمندان می‌تواند وضعیت جدی‌تری باشد و نیاز به مداخله پزشکی فوری داشته باشد. و در برخی موارد، نیاز به مایعات وریدی و درمان بیمارستانی ممکن است وجود داشته باشد.

راهکارهایی برای جلوگیری از کمبود آب در بدن سالمندان

•  مصرف مقدار کافی آب: سالمندان باید به مصرف مقدار کافی آب توجه کنند. توصیه معمول برای مصرف آب در بزرگسالان حدود 8 لیوان (حدود 2 لیتر) در روز است. می‌توانید به سالمندان یادآوری کنید که به طور منظم آب بنوشند و از خشکی دهان و تشنگی جلوگیری کنند.
•  مصرف مواد غذایی حاوی آب: مصرف میوه‌ها و سبزیجاتی که حاوی آب زیادی هستند، می‌تواند به جذب آب در بدن کمک کند. مثلاً خیار، هندوانه، پرتقال و خرما از جمله میوه‌هایی هستند که آب زیادی در بر دارند.
•   نظم دادن به نوشیدن آب: می‌توانید به سالمندان یادآوری کنید که به طور منظم نوشیدن آب را در طول روز تنظیم کنند. ممکن است سالمندان به دلیل کاهش حس تشنگی، نسبت به نوشیدن آب فراموشی کنند. در این صورت، می‌توانید برنامه‌ای برای نوشیدن آب به طور منظم تنظیم کنید و آنها را یادآوری کنید.
•  رعایت ترشحات بدن: سالمندان باید توجه داشته باشند که در شرایطی مانند آب‌وهوای گرم، فعالیت بدنی یا بیماری‌هایی که با تعرق زیاد همراه هستند، ترشحات بدن بیشتر می‌شود. در این مواقع، باید مقدار بیشتری آب و مایعات مصرف شود.
•  رعایت نشانه‌های کمبود آب: سالمندان باید نشانه‌های کمبود آب را بشناسند و به آنها توجه کنند. اگر علائم خشکی دهان، سرگیجه، ضعف عمومی، تاری دید، تشنگی شدید و ادرار تیره و کم در دست بیاید، باید سریعاً مقداری آب یا مایعات دیگر مصرف شود.
•  نقش پزشک در تشخیص و مدیریت: در صورتی که سالمندان با مشکلات ادراری، عفونت‌های ادراری یا مشکلات مرتبط با کمبود آب روبرو هستند، مهم است که با پزشک معالج خود مشورت کنند. پزشک می‌تواند تشخیص دقیق تری برای علت مشکلات قائل شود و راهکارهای مناسبی را برای مدیریت کمبود آب در سالمندان ارائه کند. ممکن است پزشک توصیه کند که از مکمل‌های آبیابی استفاده کنند یا در صورت لزوم، درمان خاصی را تجویز کند.

چرا افراد سالمند بیشتر در معرض کم آبی بدن قرار دارند؟

•  کاهش احساس تشنگی:  با افزایش سن، حس تشنگی به طور طبیعی کاهش می یابد، به این معنی که سالمندان ممکن است متوجه نشوند که نیاز به نوشیدن مایعات دارند تا زمانی که دچار کم آبی بدن شوند.
•  مشکلات کلیوی:  عملکرد کلیه با افزایش سن کاهش می یابد که می تواند دفع مایعات از بدن را دشوارتر کند.
•  مصرف برخی داروها: برخی از داروها، مانند دیورتیک ها، می توانند باعث کم آبی بدن شوند.
•  شرایط پزشکی:  برخی از شرایط پزشکی، مانند دیابت و بیماری قلبی، می تواند منجر به کم آبی بدن شود.
•  کاهش تحرک:  سالمندانی که کم تحرک هستند یا در رختخواب بستری هستند، ممکن است به اندازه کافی مایعات ننوشند و در معرض خطر کم آبی بدن باشند.

 چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

با توجه به حساسیت سالمندان نسبت به کم آبی بدن، مهم است در صورت مشاهده علائم شدید کمبود آب، به پزشک مراجعه کنید

•  علائم شدید: اگر سالمند دارای علائم شدید کمبود آب است، مانند خشکی شدید دهان و لب، تشنگی شدید، سرگیجه شدید، ضعف شدید و ادرار تاریک و کم، باید به پزشک مراجعه کنید. این علائم ممکن است نشانه تشدید کمبود آب و وضعیت نگران کننده‌تری باشند.
•  بیماری‌های همراه: اگر سالمند دچار بیماری‌هایی مانند دیابت، بیماری‌های قلبی، بیماری‌های کلیوی و یا بیماری‌های گوارشی است که می‌تواند منجر به کمبود آب شود، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید. زیرا در این موارد، کمبود آب می‌تواند عوارض جدی‌تری داشته باشد و نیاز به مداخله پزشکی داشته باشد.
•  تغییرات ناگهانی: اگر سالمند تغییرات ناگهانی در تعداد دفعات ادرار، وزن بدن و یا سطح انرژی و فعالیت خود مشاهده می‌کند، بهتر است به پزشک مراجعه کند.

در صورت نیاز به پرستار در منزل، بسته به شرایط سالمند خود، می توانید از خدمات پرستاری ویژه موسسه ما کمک بگیرید و با توجه به نیاز و میزان خدماتی که از پرستار انتظار دارید؛ پرستاری مناسب با شرایط خود استخدام نمایید. بدون دغدغه و نگرانی سالمند خود را به ما بسپارید ما در تمام لحظات برای انجام فعالیت روزانه در کنار سالمند عزیزتان خواهیم بود.

ما در موسسه آسایش فردا (کیان مهر) در تلاش هستیم به استخدام نیروهای حرفه ای و متخصص ، پرستاری از افراد با شرایط خاص و یا بیمار، شما را تسهیل و تسریع نماییم. جهت دریافت خدمات می توانید با شماره های تماس درج شده در سایت ارتباط بر قرار نمایید و مشخصات پرستاری که نیاز دارید را مشخص کنید تا در کمترین زمان ممکن پرستار مورد نظر به منزل شما اعزام گردد.

شماره تماس جهت مشاوره رایگان : 02188975991